تمام فاضلابهای صنعتی به نحوی بر محیط زیست اثر می گذارند، هنگامیکه در نتیجه این تاثیر دیگر نتوان محیط زیست را به منظور بهترین بنزین کاربرد آن مورد استفاده قرار داد، می گویند آلودگی بوجود آمده است

مقدمه

تمام فاضلابهای صنعتی به نحوی بر محیط زیست اثر می گذارند، هنگامیکه در نتیجه این تاثیر دیگر نتوان محیط زیست را به منظور بهترین بنزین کاربرد آن مورد استفاده قرار داد،. می گویند آلودگی بوجود آمده است.

تفاوتهای زیادی چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی بین فاضلابهای صنعتی و فاضلاب شهری وجود دارد از جمله اینکه میزان آلودگی فاضلابهای صنعتی می تواند از مقادیر بسیار کم تا بیش از دهها هزار میلی گرم در لیتر باشند. کیفیت فاضلاب صنعتی از نظر زمانی نیز دارای تفاوتهایی است و در هر دوره بهره برداری دچار تغییراتی می گردد. پس می توان گفت یکی از مهمترین عوامل آلودگی های زیست محیطی تخلیه فاضلابهای صنعتی به محیط زیست است، متاسفانه امروزه به دلیل گسترش صنایع و بکارگیری سالیانه هزاران ترکیب شیمیایی جدید در صنایع و ورود قسمتی از آن ترکیبات از طریق تخلیه فاضلابها، به محیط زیست، برپیچیدگی مسایل آلودگی افزوده شده و مبارزه با آن را دشوار تر کرده است. یکی از صنایعی که تولید و تخلیه فاضلاب آن مشکلاتی را از نظر آلودگی محیط زیست در کشور ها بوجود آورده فاضلاب صنایع لبنی هستند.

بطور کلی صنایع لبنی به فرآورده های متنوعی نظیر شیر پاستوریزه، پنیر، خامه، کره، ماست،... و اطلاق می شود که طی فرآیند های متفاوتی در چرخه تولید، از شیر خام تهیه شده و پس از طی مراحل و آزمایشات مختلف میکرو بیولوژیکی، در دسترس عموم قرار می گیرد و طبیعتا پساب خروجی حاصل از فعل و انفعالات این صنایع نیز بدلیل وفور مواد غذائی و آلودگی بالا، مخاطراتی از جهت زیست محیطی بهمراه دارد.

2- منابع و مقادیر تولید فاضلاب

منابع تولید فاضلاب در صنابع لبنی عبارتند از :

فاضلاب صنعتی (فاضلاب حاصل از فرایند تولید)

فاضلاب انسانی (فاضلاب بهداشتی تولیدی پرسنل)

2-1- منابع تولید فاضلاب صنعتی در صنایع لبنی شامل مواد ذیل می باشند.

الف- فاضلاب ناشی از کندانسورها، پاستوریزورها و خنک کننده ها که بعلت فقدان مواد آلی، عدم آلودگی خاص و ثابت بودن کیفیت می تواند به منظور کاهش حجم فاضلاب تولیدی از سایر فاضلابها جدا گردد و سپس بدون انجام عملیات تصفیه ضمن اختلاط با فاضلاب تصفیه شده خروجی به منابع پذیرنده تخلیه گردد. البته فاضلاب مذکور از نظر درجه حرارت بالا می تواند تغییراتی را در اکوسیستم منبع پذیرنده ایجاد نماید.

ب- فاضلاب ناشی از عملکرد دستگاههای خط تولید، به عبارتی فرآیند تولید که به صورت دائم یا غیر دائم تولید می گردد میزان این فاضلاب و مقادیر کیفی آن بسته به شرایط تولید و نوع محصول و تعداد شیفت کاری کارخانه می تواند متغیر باشد، بیشترین آلودگی ناشی از فاضلاب صنایع لبنی مربوط به این قسمت است.

به طوری که در صنایع لبنی که به تولید پنیر نیز اشتغال دارند آب پنیر حاصل از فرآیند تولید مقادیر قابل توجهی اسید لاکتیک، لاکتوز چربی و مواد معلق دارد که این مواد مقدار اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی در (BOD) فاضلاب را افزایش می دهد.

ج- فاضلاب ناشی از شستشوی دستگاهها- مخازن- لوله های خط تولید که در طی فر‌‌آیند یا پایان هر شیفت کاری تولید می گردد کیفیت این نوع فاضلاب به گونه ای است که بیشترین آلودگی را ایجاد می کند و فاضلاب آن حاوی درصد بالایی چربی مواد آلی محلول و نامحلول، مواد معلق و PH متغیر بعلت استفاده از مواد شیمیایی و سیستم CIP جهت شستشوی دستگاهها و می باشد.

د- فاضلاب ناشی از شستشو کف سالن های تولید که پایان هر شیفت کار تولید می گردد. و حاوی ذرات چربی، مواد آلی محلول، مواد معلق، ودترجفت ها می باشد

2-2 فاضلاب های انسانی تولید شده:

این نوع فاضلاب ناشی در اثر استفاده از دستشویی ها، حمام، آشپزخانه و سایر مصارف انسانی پرسنل شاغل در کارخانه تولید می گردد که مقدار آن با توجه به تعداد پرسنل شاغل و میزان سرانه مصرف مشخص می گردد.

شمای خط تولید و چگونگی تولید فاضلاب در کارخانه لبنی نیلوفر روز:

به منظور آشنایی با منابع فاضلاب کارخانه نیلوفر روز مراحل مختلف عملیات تولید بشرح زیر بیان می گردد.

شیر پس از انتقال به کارخانه در دو مخزن که هر کدام دارای به ظرفیت 10000 لیتر (جمعا 20000 لیتر) می باشد تخلیه شده و سپس با انجام مراحل کار عمل پاستوریزاسیون شیر را انجام داده و بمنظور انجام سایر مراحل مورد استفاده قرار می گیرد.

بخشی از شیر پاستوریزه شده به منظور تولید شیر مدارس به محل بسته بندی منتقل می گردد در آنجا لیوانهای شیر به ظرفیت حدود 200 سی سی پر خواهد شد، البته در حین کار بمنظور نظافت و پاکیزگی ناشی از سرریز شدن شیر بروی دستگاه از محلول پرکلرین3/0 درصد برای شستشو استفاده می گردد. علاوه بر این سایر محصولات کارخانه عبارتند از شیر کم چرب (5/2 درصد چربی)، ماست، دوغ که مستقیما از ماست تهیه می گردد.

بخش قابل توجهی از فاضلاب تولیدی کارخانه ناشی از شستشوی سالن تولید هفته ای یکبار کل دستگاهها و سالن تولید می باشد با محلول هالامیر 3/0 درصد بصورت اسپری شستشو می گردد و علاوه بر آن در انتهای هر شیفت کاری سالن مورد شستشو قرار می گیرد بطوریکه شیفت کاری از ساعت 8 صبح شروع شده و تا ساعت 14 ادامه دارد و پس از آن حدود 2 ساعت برای شستشو سالن، دستگاههای بسته بندی و .... زمان صرف می گردد

.آب مورد نیاز در کارخانه از چاه موجود تامین و و پس از کلرزنی با محلول پرکرین همراه با 09/0 درصد کلر بداخل مخزن تخلیه و از طریق مخزن هوایی فشار لازم تامین می گردد، روزانه 60 متر مکعب آب مصرف می گردد که از این میزان 10 متر مکعب مربوط آب کندانسها و آب داغ بوده و 50 متر مکعب آن مربوط به عمل شستشو و نظافت می باشد.

برای شستشو از محلول آب داغ، بادر حرارت 95 درجه سانتی گراد همراه با NAOH،HNO3 2 درصد استفاده می شود، این محلول شستشو در مخازنی که هر کدام 500 لیتر ظرفیت دارند نگهداری می شود گاهی در یک روز دو مرتبه کل سیستم شستشو می گردد در طرح نهایی کارخانه حجم مخازن فوق دو برابر شده و بدین ترتیب آب استفاده شده در عملیات شستشو حدود 6000 لیتر خواهد شد.

فرآیندهای جداسازی غشایی در بسیاری از فرآیندهای جداسازی مخلوط‌های گاز یا مایع، از غشاهای نیمه تراوا استفاده می‌شود که امکان عبور یک یا چند جز مخلوط را راحت‌تر از بقیه اجزا فراهم می‌سازد غشاها ممکن است لایه‌های نازک ماده‌ای سخت مثل شیشه متخلخل یا فلز آبدیده باشند، اما اغلب از فیلم‌های قابل انعطاف‌ پلیمرهای مصنوعی استفاده می‌شود که برای این منظور ته

عنوان:

کارگاه عملیات واحد (قسمت جداسازی گازها)؛

عملیات و قسمت جداسازی مایعات.

موضوع:

فرآیندهای جداسازی غشایی

در بسیاری از فرآیندهای جداسازی مخلوط‌های گاز یا مایع، از غشاهای نیمه تراوا استفاده می‌شود که امکان عبور یک یا چند جز مخلوط را راحت‌تر از بقیه اجزا فراهم می‌سازد. غشاها ممکن است لایه‌های نازک ماده‌ای سخت مثل شیشه متخلخل یا فلز آبدیده باشند، اما اغلب از فیلم‌های قابل انعطاف‌ پلیمرهای مصنوعی استفاده می‌شود که برای این منظور تهیه شده‌اند و در برابر بعضی از مولکول‌ها تراوش‌پذیری زیاد دارند.

جداسازی گازها

غشاهای متخلخل

اگر مخلوط گازی از میان غشا متخلخلی به منطقه‌ای با فشار کمتر نفوذ کند، گازی که در غشا نفوذ می‌کند، غنی از اجزای با وزن مولکولی کمتر است، چون آن اجزا سریعتر نفوذ می‌کند. اگر منافذ خیلی کوچکتر از میانگین پویش آزاد در فاز گاز (در حدود 1000Ao در شرایط استاندارد) باشند، گازها به صورت مستقل از یکدیگر به روش نفوذ نودسن نفوذ می‌کنند و نفوذپذیری درون سوراخ با اندازه آن و میانگین سرعت مولکولی نسبت عمکس و با ریشه دوم وزن مولکولی M، نسبت مستقیم دارد. برای نفوذ نودسن، گاز A در منافذ استوانه‌ای رابطه زیر را داریم:

DA = 9700r (T/MA)0.5

در معادله 26-1، r شعاع میانگین منفذ بر حسب سانتیمتر، T دمای مطلق بر حسب کلوین و DA بر حسب cm/s2 است.

شار در واحد سطح غشا بستگی به نفوذپذیری موثر De دارد که به نسبت از نفوذپذیری منفذ کمتر است که درصد تخلخل و ضریب پیچ‌خوردگی است. در غشاهای با تخلخل حدود 50%، این ضریب معمولاً 2/0 تا 3/0 است:

شار هر گاز متناسب با گرادیان غلظت است که اگر ساختمان غشا یکنواخت باشد و گازهای اثر متقابل بر یکدیگر نداشته باشند، خطی است. معمولاً این گرادیان را به صورت گرادیان فشار بیان می‌کنند و فرض می‌شود گازها ایده‌آل هستند:

ترکیب ماده تراوش کننده بستگی به شار همه موارد دارد. در سیستمی دو جزئی، کسر مولی A در ماده تراوش کننده عبارت است از:

از گرادیان فشار در غشایی که در تماس با مخلوطی دو جزئی هم مولار واقع شده، در شکل 26-1، نشان داده شده است. در این مورد فرض می‌شود که نفوذپذیری گاز A دو برابر نفوذپذیری گاز B (مل هلیم و متان) و فشارهای جریان بالایی و پایینی به ترتیب 4/2 و 1 اتمسفر است. 60% ماده نفوذ کننده را A تشکیل می‌دهد که نسبت به غلظت 50%A در خوراک فقط کمی بیشتر غنی شده است. غنی شدن، گرادیان A را کمتر از گرادیان B می‌کند (8/0=4/0-2/1=?PB؛ 6/1=6/0-2/1=?PA)، لذا شار A فقط 5/1=(8/0÷6/0)×2 برابر شار B است که باعث می‌شود ماده تراوش کننده دارای 60%A باشد. اگر فشار خوراک بیشتر یا فشار طرف نفوذ کننده غشا کمتر از فشار اتمسفر باشد، ماده تراوش کننده کمی از A غنی‌تر می‌شود. با متراکم کردن ماده تراوش کننده و فرستادن آن به یک واحد غشایی دیگر، مقدار کمتری از محصول خالص‌تر به دست می‌آید. مجموعه‌ای از مراحل با جریان یا چرخه مجدد را برای بدست آوردن محصولات تقریباً خالص می‌توان طراحی کرد، اما هزینه تراکم در هر مرحله معمولاً چنین فرآیندهایی را بسیار پرهزینه می‌سازد.

مثالی کاملاً شناخته شده، از جداسازی گاز به وسیله غشاهای متخلخل و شاید تنها کاربرد آن در مقیاس وسیع جداسازی ایزوتوپ‌های اورانیوم با استفاده از هگزافلونوریدها 238UF, 235UF است. چون اورانیوم طبیعی فقط 7/0% 125U دارد و نفوذپذیری هگزافلوئوریدها فقط 4/0% است، بیش از هزار مرحله لازم است تا محصولی با 4% 235UF و باقیمانده‌ای با 25/0% 235UF بدست آید.

غشاهای پلیمری

انتقال گازها درون غشاهای پلیمری متراکم (غیرمتخلخل) با مکانیسم انحلال ـ نفوذ صورت می‌گیرد. گاز در ظرف پرفشار غشاها در پلیمر حل می‌شود و در فاز پلیمر نفوذ می‌کند و در طرف کم فشار دفع یا تبخیر می‌شود. سرعت انتقال جرم بستگی به گرادیان غلظت در غشا دارد که اگر انحلال‌پذیری متناسب با فشار باشد، با گرادیان فشار در غشاء متناسب است. اختلاف گرادیان‌های یک مخلوط دو جزئی در شکل 26-2 نشان داده شده است. به فرض قانون هنری در مورد هر گاز صادق و در سطح مشترک تعادل برقرار است. در این مورد از مقاومت گاز ـ فیلم صرف‌نظر شده و در نتیجه، فشارهای جزئی در سطح مشترک گاز ـ پلیمر مثل فشارهای جزئی در کل مخلوط است. شار در گاز A برابر است با:

غلظت‌های با یک ضریب انحلال‌پذیری S که واحدهایی همچون mol/cm2-atm دار، به فشارهای جزئی مربوط هستند (S عکس ضریب قانون هنری است):

با استفاده از معادله فوق و تعویض گرادیان غلظت با گرادیان فشار، معادله زیر بدست می‌آید:

حاصل ضرب DASA، شار در واحد گرادیان فشار است که به آن تراوش‌پذیری در غشا qA می‌گویند و اغلب برحسب Barrer بیان می‌شود. چون در غشاهای موجود در بازار، ضخامت واقعی غشا همیشه معلوم نیست یا مشخص نشده است، اغلب از شار در واحد اختلاف فشار استفاده می‌شود که تراوش‌پذیری QA نام دارد:

واحدهای مناسب برای QA برابر std ft3/ft2-h-atm یا L(STP)/m2-h-atm است. در استفاده از مقادیر منتشر شده، تراوش‌پذیری واحد 4 را باید به دقت امتحان کرد، چون تعاریف مختلفی برای این منظور بکار می‌رود.

ترسیمی از یک مخروط نوری نسبیت خاص نظریه‌ای درباره ی اصول نسبیت و حرکت در چهارچوب های لخت می باشد این نظریه در سال 1905 میلادی توسط آلبرت اینشتین فیزیکدان آلمانی الاصلی که تابعیت امریکایی داشت مطرح شد نسبیت خاص درک فیزیکی ما را از شماری از پدیده های اطراف خود که پیش از آن توسط نسبیت نیوتن و معادلات گالیله بررسی می شدند تغییر می دهد

نسبیت خاص

ترسیمی از یک مخروط نوری

نسبیت خاص نظریه‌ای درباره ی اصول نسبیت و حرکت در چهارچوب های لخت می باشد. این نظریه در سال 1905 میلادی توسط آلبرت اینشتین فیزیکدان آلمانی الاصلی که تابعیت امریکایی داشت مطرح شد. نسبیت خاص درک فیزیکی ما را از شماری از پدیده های اطراف خود که پیش از آن توسط نسبیت نیوتن و معادلات گالیله بررسی می شدند تغییر می دهد.

تاثیر نسبیت خاص هنگام بررسی اجسام در حال حرکت با سرعت‌های بسیار زیاد (نزدیک به سرعت نور) قابل ملاحظه می شود. بنابر این نظریه ی نسبیت همانطور که اصل همخوانی فیزیک ایجاب می کند باید نتایج مشاهدات قبلی را به شکل کامل تری بیان کند. در ادامه همانطور که خواهید دید داریم :

‎ (تبدیلات لورنتس) = (تبدیلات گالیله) ‎

البته در نظر داشته باشید که هنگامی که c به سمت بی نهایت می رود ( همانطور که پیش از اثبات متناهی بودن سرعت نور فرض می شد ) کسر v/c به سمت صفر می رود. این بدان معناست که تبدیلات لورنتس که اساس نظریه ی نسبیت خاص هستند در سرعت های بسیار کم نسبت به نور، نتایج یکسانی را با معادلات گالیله که اساس نسبیت نیوتونی هستند به دست می دهند

اصول موضوعه? نسبیت خاص

آزمایش مایکلسون-مورلی

نسبیت خاص مانند هر فرضیه ی دیگری بر اساس دو پنداشت پایه ریزی شده است. بر اساس این فرض ها و با استفاده از تبدیلات لورنتس نسبیت خاص شکل می گیرد.

اصل موضوع اول: اصل نسبیت

قوانین فیزیک در تمام چارچوب‌های لَخت یکسان هستند و هیچ چهارچوب لخت مرجعی وجود ندارد.

این اصل که پیش از نسبیت خاص در نسبیت نیوتونی نیز بوده است بیان می کند که تمامی چهارچوپ هایی که با سرعتی ثابت ( بدون شتاب ) حرکت می کنند هم ارز و یکسان هستند ، بدین ترتیب هیچ چهارچوب لختی بر چهارچوب دیگر برتری یا با دیگری تفاوت ندارد.

به سخنی دیگر اصل نسبیت (با در نظر گرفتن یک شرایط ایده آل) می‌گوید که اگر شما در آزمایشگاه سربسته ای قرار داشته باشید و آن آزمایشگاه با سرعت ثابتی نسبت به زمین حرکت کند، شما با هیچ روشی نمی‌توانید تعیین کنید که سرعت‌تان نسبت به زمین چقدر است. در این بیان از اصل نسبیت فرض شده است که زمین یک چارچوب لخت است (این موضوع درباره ی زمین به تقریب صادق است)، همچنین فرض شده است که شما نسبت به زمین به نرمی حرکت می‌کنید و آزمایشگاه هیچ لرزش و تکانی ندارد.

اصل موضوع دوم: ثابت جهانی سرعت نور

سرعت نور در خلاء برای تمام ناظران لَخت ثابت و برابر c است و به حرکت چشمه ی نور یا حرکت ناظر بستگی ندارد.

به سخنی دیگر اگر شما سوار اتومبیلی باشید که با سرعت 50 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند و اتومبیل دیگری با سرعت 20 کیلومتر بر ساعت به شما نزدیک شود، سرعت نسبی اتومبیل شما و اتومبیل مقابل تقریباً برابر با 70 کیلومتر بر ساعت خواهد بود، اما بر طبق این اصل اگر چشمه? نوری با سرعت دلخواهی به شما نزدیک شود و شما هم با سرعت متفاوتی به سمت آن چشمه حرکت کنید باز هم سرعت نور نسبت به شما همان c خواهد بود. چنین چیزی کاملاً مخالف شهود روزمره? ی ماست.

تبدیلات لورنتس

تصور کنید که شما در یک آزمایشگاه شیشه ای مکعب شکل با نام S قرار دارید که دیوارهای آن مدرج شده است و شخص دیگری در آزمایشگاه شیشه ای مکعب شکل دیگری با نام "S قرار دارد بطوریکه با سرعت V نسبت به شما در حرکت است (یا شما با سرعت V- نسبت به او در حال حرکت هستید)

فرض کنید که دو ساعت دقیق را که با هم همزمان شده اند برای هر آزمایشگاه داریم و در یک لحظه هر دو را به کار می اندازیم. حال اگر یک رویداد در یکی از آزمایشگاه ها مانند S رخ دهد ما می توانیم آن رویداد را با یک مختصات چهار بعدی به شکل نشان دهیم. یعنی مثلاً می توانیم بگوییم که این رویداد در فاصله ی 2 متری از طول کف اتاق ، 3 متری از عرض کف اتاق و در ارتفاع 5 متری و در ثانیه ی 10 رخ داده است. حال اگر ناظری که در دستگاه "S می باشد و همانطور که گفتیم با سرعت V نسبت به ما در حال حرکت است این رویداد را ببیند و مختصات را اندازه بگیرد تبدیلات لورنتس رابطه ای به ما می دهد که با استفاده از آن می توانیم این مختصات اندازه گیری شده در این دو آزماشگاه را به یکدیگر تبدیل کنیم.

تبدیلات لورنتس که توسط ریاضیدان و فیزیکدان آلمانی هندریک لورنتس با استفاده از روابط هندسی و دو فرض همسانگرد و همگن بودن فضا برای توجیه نظریه ی اتر به دست آمد اساس نظریه ی نسبیت خاص می باشد. همسانگرد بودن فضا بدین معناست که خواص آن در تمامی جهات یکسان است. همگن بودن فضا بدین معناست که خواص فضا به نقطه ای که شما در آن قرار دارید بستگی ندارد. فرض همسانگرد بودن فضا به ما اجازه می دهد که بتوانیم حرکت ذره را در راستای محور x ها بررسی کنیم( یعنی از راستاهای y و z برای خلاصه سازی چشم پوشی کنیم ) ، فرض همگن بودن فضا تضمین می کند که این معادلات حتماً درجه اول هستند ، یعنی تنها توان اول متغیرهای ما می توانند دخالت داشته باشند.( چون اگر به توان دوم یا درجات بالاتر بستگی داشته باشند اثبات می شود که آنگاه طول یک میله بستگی به نقطه ای از فضا که میله در آن قرار گرفته است دارد ، یعنی مثلاً یک میله که بدون حرکت در ارتفاع 5 متری قرار دارد با هنگامی که همان میله بدون حرکت در ارتفاع 3 متری قرار دارد طول متفاوتی دارد و این خلاف شهود ماست)

نکته جالب توجه این است که این معادلات پیش از چاپ مقاله ی آلبرت انیشتین در رابطه با الکترودینامیک دراجسام متحرک به دست آمده بود اما فرض وجود اتر و فضایی برای انتشار امواج الکترومغناطیس به قدری قوی بود که این تبدیلات به عنوان تلاشی برای اصلاح آن فرضیه عنوان شد. چند سال بعد انیشتین به گونه ی دیگری با استفاده از دو پنداشتی که در پیش گفته شد به تبدیلات لورنتس رسید ! همانگونه که خود انیشتین نیز گفته است : " تمامی نتایج نسبیت خاص می توانند از تبدیلات لورنتس به دست آیند."

تبدیلات لورنتس بدین گونه اند :

که در آن و نام گذاری می شوند.

پیامدهای نسبیت خاص

دو اصل موضوع نسبیت خاص به همراه فرض‌های دیگری، مانند همگن و همسانگرد بودن فضا، منجر به نتایجی می‌شوند که همانند خودِ این اصل موضوع‌ها خلاف شهود و تجربه‌های روزمره? ما هستند. با وجود این، این پیامدها بارها در آزمایش‌های گوناگون آزموده شده و مورد تأیید قرار گرفته‌اند. امروزه نسبیت خاص کاملاً پذیرفته شده است و جزئی از دانش عملی هر فیزیکدانی به شمار می‌آید. این پدیده‌ها به طور ریاضی از تبدیلات لورنتس نتیجه می‌شوند.

صنعت نفت ایران از مهم‌ترین صنایع این کشور است در سال 2000 (م)، ایران چهارمین تولید کننده نفت خام جهان بود ذخایر عظیم نفت در ایران، خلیج فارس، عراق، کویت، عربستان سعودی، قراردارد حدود 75 درصد از کل منابع نفت موجود جهان در خاورمیانه قراردارد

صنعت نفت ایران

صنعت نفت ایران از مهم‌ترین صنایع این کشور است. در سال 2000 (م.)، ایران چهارمین تولید کننده نفت خام جهان بود. ذخایر عظیم نفت در ایران، خلیج فارس، عراق، کویت، عربستان سعودی، قراردارد. حدود 75 درصد از کل منابع نفت موجود جهان در خاورمیانه قراردارد.

پژوهش انجام شده با عنوان «نفت و یارانه‌های نفتی در اقتصاد ایران» نشان می دهد یارانه های پرداختی به سوخت در سال 85 هزینه‌ای معادل 38 هزار و 788 میلیارد تومان (معادل 899/42 میلیارد دلار) را به اقتصاد ملی ایران تحمیل کرده است

پیشینه

اولین بار در سال 1901م/1280ش امتیاز بهره‏برداری از نفت ایران به یکی از اتباع انگلیسی به نام دارسی واگذار شد. این امتیاز که به «قرارداد دارسی» معروف است در اوایل کار از سوی طرفین قرارداد چندان جدی تلقی نشد و حتی پس از چند سال که از اقدامات بی‏نتیجه اکتشافی آن می‏گذشت امتیازداران درصدد برآمدند از ادامه کار صرفنظر کنند. اما بر اثر مساعدت و جسارت برخی از مدیران و مهندسان دارسی، پس از تلاشهای گسترده سرانجام در سال 1908م/ 1287ش در منطقه مسجدسلیمان یکی از چاهها به نفت رسید و این آغاز تحولی جدید در عرصه سیاسی، اقتصادی ایران و حتی جهان شد. پس از آن صاحبان امتیاز با قاطعیت بیشتری عملیات اکتشافی خود را ادامه دادند و با کشفیات جدید نفت سرمایه‏گذاریهای گسترده‏تری در این باره ضرورت یافت. نفت ایران هنگامی اهمیت بیشتری پیدا کرد که دولت انگلستان در پی محاسبات کارشناسان اقتصادی – سیاسی این کشور درصدد برآمد به طور مستقیم‏تری در این پروژه عظیم مشارکت نماید و آن خرید سهام دارسی بود این هدف تا جنگ جهانی اول حاصل شد و پس از آن دولت انگلستان خود مالک بی‌رقیب منابع نفتی عظیم ایران در بخش‌های جنوب و جنوب شرقی شد. از نقش قاطعی که نفت ایران در سراسر دوران جنگ اول جهانی در تأمین انرژی و سوخت لازم جهت ناوگان دریایی انگلستان داشت آگاهی داریم، به ویژه پس از جنگ اول جهانی بود که انگلستان درصدد برآمد نفوذ خود را در حوزه‏های نفتی ایران بیش از پیش مستحکم‏تر سازد و از ورود هر کشور و یا شرکت نفتی خارجی به این مناطق ممانعت به عمل آورد. با توجه به ثروت عظیمی که از کشف و صدور نفت ایران عاید انگلیس می‏شد خیلی زود بر محافل داخلی کشور آشکار شد که قرارداد پیشین دارسی نمی‏تواند حقوق اقتصادی دولت ایران را تأمین نماید، بنابراین زمزمه‏هایی به وجود آمد تا در مفاد این قرارداد تجدیدنظرهایی صورت بگیرد. مسئله دیگر به کشورها و شرکتهای نفتی مربوط می‏شد که با توجه به نتایج اکتشاف دولت انگلیس در حوزه‏های نفتی ایران، که پس از این با نام شرکت نفت ایران و انگلیس از آن یاد خواهد شد، درصدد برآمده بودند سهمی از این غنایم به دست آورند. شرکتهای نفتی آمریکایی از جمله این موارد بودند که، به ویژه از اواخر دوره سلطنت قاجارها در ایران فعالیت‏هایشان را در این زمینه آغاز کرده بودند. اما تلاش دولت شوروی در این باره اهمیت بیشتری پیدا کرده بود. این کشور که در سراسرهای شمالی با ایران هم‏‏مرز بود در یک روند رقابت‏آمیز با دولت انگلیس خواهان نفوذ در حوزه‏های نفتی ایران بود. هرچند هدف اصلی دولت شوروی به دست آوردن امتیاز بهره‏برداری از نفت شمال ایران بود، اما از طرف دیگر نفوذ و تسلط بلامنازع رقیبش دولت انگلیس را در حوزه‏های مهم نفتی ایران در جنوب کشور نیز برنمی‏تابید و پیوسته درصدد بود از دامنه اقتدار این کشور بر آن مناطق بکاهد. بنابر این تا دهه اول سلطنت رضاشاه، افکار عمومی داخلی و خارجی به دلایل عدیده یادشده و غیره درصدد کاستن از شدت تسلط و تملک انگلیس بر منابع نفتی ایران برآمده بودند. در واقع در پی چنین واکنش‏هایی بود که رضاشاه درصدد برآمد برای انحراف اذهان عمومی هم که شده باشد، قرارداد اولیه دارسی را بی اعتبار دانسته و ملغی اعلام دارد. پس از مذاکراتی چند در سال 1312ش/ 1933م میان دولت ایران و دولت انگلیس قرارداد دارسی با تغییراتی جزئی و نه چندان با اهمیت بار دیگر تجدید و تمدید شد و با توجه به اینکه این قرارداد پیش از آنکه آراء معترضین بر قرارداد پیشین دارسی را برآورده سازد به حفظ و استحکام هرچه بیشتر منافع دولت انگلیس معطوف بود، بنابر این از دید مخالفان، این قرارداد بیش از یک مانور سیاسی – اقتصادی تلقی نشد. بدین ترتیب از موضع مخالفت‏آمیز کشورهای ذی علاقه به نفت ایران نسبت به قرارداد جدید دارسی در سال 1312ش/ 1933م که بگذریم اعتراضات و مخالفت‏های محافل داخلی در بستر جدیدتری شکل گرفت. اما با توجه به جوّ سرکوب و خفقان‏آوری که بر ایران عصر رضاشاه حاکم بود این مخالفت‏های داخلی مجال چندانی برای ابراز نیافت. مضافاَ اینکه دولت انگلیس در موازات حکومت رضاشاه با بهره گیری از یاری مأموران اطلاعاتی بومی و خارجی‏اش در سرکوب مخالفان داخلی قرارداد تجدیدنظر شده دارسی سود می‏جست. بدین ترتیب این روند که بیشتر به نوعی آتش زیر خاکستر شباهت داشت تا پایان سلطنت رضاشاه تداوم یافت و دقیقاَ پس از عزل وی از سلطنت و جانشینی فرزندش محمدرضا پهلوی بود که آن خشم درونی نجات یافته از جو خشونت‏آمیز پیشین به ناگهان شعله‏ور شد و برنامه‏های گوناگون حکومت پیشین را به باد انتقاد گرفت که از مهم‌ترین این موارد مخالفت با فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس و غارت ثروت طبیعی کشور توسط دولت انگلستان بود. با این حال تا هنگامی که نیروهای اشغالگر متفقین و در رأس آنها انگلستان در ایران حضور داشتند مخالفت‏های داخلی چندان تزلزلی در فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس در حوزه‏های نفتی جنوب ایجاد نکرد، هرچند اعتراضات وجود داشت. از سوی دیگر کشورهای شوروی و آمریکا نیز هر یک به نوعی درصدد رخنه کردن در حوزه‏های نفتی ایران در بخش‏های مختلف کشور برآمده بودند و به ویژه فعالیت‏های گسترده نفتی انگلستان در جنوب ایران را مستمسک ورود خود و شرکت‏های نفتی‏شان در حوزه‏های دیگر نفتی ایران قرار می‏دادند و از آنجایی که نفوذ انگلیس در ایران سد راهی عظیم جهت ورود آنها به ایران بود درصدد بودند از هر وسیله ممکن منافع این کشور در ایران را محدود سازند. این دو کشور برای رسیدن به این هدف حداقل از دو شیوه پیروی کردند که راه اول همان تلاش برای سهیم شدن در دیگر حوزه‏های نفتی ایران، به استثنای حوزه‏های نفتی مربوط به شرکت نفت ایران و انگلیس بود. اما از آنجایی که این روش در شرایط تسلط انگلیس و شرکت نفت ایران و انگلیس بر بخش‏های مختلف ایران چندان کارآیی نشان نداد از روش دومی بهره گرفتند و آن توسل جستن به نیروهای بومی و ایرانی بود. بیشترین موضع‏گیریها در قبال مسئله نفت ایران و حوادثی که پیش روی آن قرار داشت در مجلس شورای ملی رخ نمود؛ هر چند در خارج از مجلس نیز آرایش نیرو و جناح‏بندیهای متعدد سیاسی، اقتصادی در حال شکل‏گیری بود که هر یک از جریان سیاسی مورد علاقه خود پیروی می‏کردند. پس از سقوط رضاشاه مجلس شورای ملی از شکل فرمایشی پیشین فاصله گرفته بود و تا حدّی آزادی عمل داشت. از جمله دلایل این امر شکسته شدن جوّ دیکتاتورمنشانه پیشین و موضع‏گیری جدّی کشورهای خارجی علاقه‌مند در امور سیاسی، اقتصادی ایران در مقابل همدیگر بود. بنابر این هر یک از این کشورها درصدد پیشی گرفتن بر رقیب بودند. از سوی دیگر مجلس شورای ملی پس از سقوط رضاشاه، دیگر فرزند و جانشین وی محمدرضا پهلوی را چندان مهم تلقی نمی‏کرد و جایگاه او را به حد فردی که لازم است فقط سلطنت کند، نه حکومت، تنزل داده بود. بنابر این مهم‌ترین ابزار اعمال سلطه انگلیس در شئون مختلف کشور، یعنی شخص شاه، قدرت در خور توجهی نداشت. به همین دلیل این کشور جهت تحکیم موقعیتش در ایران به قدرتیابی فائقه شاه در مقابل دیگر نیروهای دارای نفوذ و اقتدار داخلی نظیر هیأت دولت و به‌ویژه مجلس شورای ملی نیاز مبرم احساس می‏کرد. اما در مجلس شورای ملی که در واقع مرکز ثقل اصلی تحولات کشور به شمار می‏رفت و تصمیمات مهم و کلان کشور نظیر مسئله نفت در آن مکان حل و فصل می‏شد، نمایندگان آرایش یکدستی نداشتند.

نقطه جوش مولکولهای مایع دائما حرکت می‌کنندتعدادی از این مولکولها هنگامی که در سطح مایع هستند میتوانند به فضای بالای مایع بگریزندمایعی را در ظرف بسته ای که هوایش تخلیه شده در نظر بگیریدتعداد مولکولها در فاز گازی مایع افزایش می‌یابد تا سرعت ورود مجدد مولکولها به فاز مایع با سرعت گریزشان برابر شود، سرعت ورود مجدد متناسب با تعداد مولکولها در فاز گا

نقطه جوش

مولکولهای مایع دائما حرکت می‌کنند.تعدادی از این مولکولها هنگامی که در سطح مایع هستند میتوانند به فضای بالای مایع بگریزند.مایعی را در ظرف بسته ای که هوایش تخلیه شده در نظر بگیرید.تعداد مولکولها در فاز گازی مایع افزایش می‌یابد تا سرعت ورود مجدد مولکولها به فاز مایع با سرعت گریزشان برابر شود، سرعت ورود مجدد متناسب با تعداد مولکولها در فاز گازی است.در این حال دیگر تغییر اساسی در دستگاه ملاحظه نمی شود و می‌گویند که سیستم در حال تعادل جنبشی است.مولکولها در فاز گازی به سرعت حرکت میکنند و دائما به دیواره ظرف بر می‌خورند و منجر به وارد کردن فشار به دیواره آن می‌شوند میزان این فشار در یک درجه حرارت معین را فشار بخار تعادل جسم مایع در آن درجه می‌نامند.این فشار بخار به درجه حرارت بستگی دارد.این بستگی به آسانی با تمایل گریز مولکولها از مایع قابل توجیه است.با ازدیاد درجه حرارت انرژی جنبشی متوسط مولکولها افزایش می‌یابد و فرار آنها به فاز گازی آسان میشود.سرعت ورود مجدد مولکولها نیز رو به افزایش می‌رود و به زودی در درجه حرارت بالاتر تعادل برقرار می‌شود.ولی در این حال تعداد مولکولها در فاز گازی از تعداد آنها در درجه حرارت پایین تر بیشتر است و در نتیجه فشار بخار زیادتر است.

اکنون نمونه مایعی را در نظر بگیرید که در یک درجه حرارت معین در ظرف سر گشاده ای قرار دارد و مولکولهای فاز بخار در بالای مایع می‌توانند از محوطه ظرف خارج شوند.بخاری که در بالای این نمونه است از مولکولهای هوا و نمونه تشکیل شده است.طبق قانون فشارهای جزئی دالتون، فشار کل (خارجی) در بالای مایع برابر با فشارهای جزئی نمونه و هوا است:

هواP + نمونهP = کلP

فشار جزئی نمونه برابر با فشار بخار تعادل آن در درجه حرارت معین است.اگر درجه حرارت بالا رود (بدین ترتیب فشار بخار تعادل نمونه زیاد میشود)، تعداد مولکولهای نمونه در فضایی که در بالا و نزدیک مایع است افزایش می‌یابد و در نتیجه مقداری از هوا جابجا میشود.در درجه حرارت بالا فشار جزئی نمونه درصد بیشتری از فشار کل را تشکیل میدهد.با ازدیاد بیشتر درجه حرارت این عمل ادامه می‌یابد تا فشار بخار تعادل با فشار خارجی برابر شود و در این حال تمام هوا کاملا از ظرف خارج میشود.تبخیر بیشتر باعث جابجا شدن مولکولهای گازی نمونه خواهد شد.با توجه به این حقایق به این نتیجه میرسیم که فشار بخار تعادل یک نمونه یک حد نهایی دارد که به وسیله فشار خارجی معین میشود.در این حد سرعت تبخیر به مقدار زیادی افزایش می‌یابد (که با تشکیل حباب در مایع آشکار میشود) و این مرحله را عموما شروع جوشش می‌دانند.نقطه جوش یک مایع درجه حرارتی است که در آن فشار بخار مایع کاملا برابر با فشار خارجی شود.چون نقطه جوش مشاهده شده مستقیما به فشار خارجی بستگی دارد، از این جهت باید در گزارش نقطه جوش، فشار خارجی هم قید شود (مثلا نقطه جوش 152 درجه سانتیگراد در فشار 752 میلی متر جیوه).معمولا نقطه جوش استاندارد را در فشار آتمسفر (760 mm Hg) تعیین میکنند.

نقاط جوش برای شناسایی مایعات و برخی از جامداتی که در حرارت پایین ذوب میشوند، مفید هستند.جامداتی که در حرارت بالا ذوب میشوند معمولا آنقدر دیر میجوشند که نمیتوان به راحتی درجه جوش آنها را اندازه گ فت.

بخش عملی

اندازه گ ری نقطه جوش به روش میکرو:

انتهای دو لوله مویین تمیز یک میلی متری را به وسیله حرارت شعله بسته و به هم متصل کنید و در حدود سه یا چهار میلی متر پایین تر آنرا صاف ببرید مانند شکل 1 (1- محل اتصال 2- محل برش).

یک لوله شیشه ای 4 میلی متری مطابق شکل 2 تهیه کنید و آنرا با یک حلقه لاستیکی به یک گرما سنج متصل کنید حدود 2 قطره از مایع مورد آزمایش را به کمک پیپت مویین در انتهای لوله 4 میلی متری قرار دهید و لوله مویین جوش را در آن داخل کنید چنانچه سطح نمونه مایع در زیر محل اتصال لوله مویین باشد آنقدر از نمونه اضافه کنید تا سطح مایع به بالای اتصال برسد. گرماسنج و لوله‌های متصل به آنرا در داخل حمامی که بتوان آنرا گرم کرد قرار دهید و مواظب باشید که حلقه لاستیکی در بالای سطح مایع باشد.درجه حرارت را به سرعت بالا ببرید تا حبابهای تند و مداومی از لوله مویین جوش خارج شود.در این حال حرارت را قطع کنید.با سرد شدن تدریجی حمام سرعت خروج حباب کم میشود.در لحظه ای که خروج حباب کاملا متوقف میشود و مایع شروع به بالا رفتن از داخل لوله مویین میکند درجه حرارت گرما سنج را یادداشت کنید.این درجه، نقطه جوش نمونه مایع است.

 

شکل2:1-دماسنج 2-بند لاستیکی 3-بشر 4-پارافین مایع 5-لوله مویین 6-لوله با قطر 4 میلیمتر 7- مایع نمونه 8-شعله

تعیین نقطه ذوب ( melting point )

نقطه ذوب دمایی است که جامد به مایع تبدیل و یا دمایی که در ان فشار بخار مایع و جامد برابرند.زمانیکه یک جامد در اثر حرارت ذوب میگردد با پدیدارشدن مایع بین مایع و جامد تعادل برقرار می‌گردد و ادامه گرما باعث تبدیل جامد به مایع می‌گردد.معمولا ماده الی خالص دارای نقطه ذوب معین و بسیار سریع می‌باشد.

وجود مقدار کم ناخالصی نقطه ذوب را تغییر می‌دهد لذا داشتن نقطه ذوب جسم خالص ونتیجه حاصله از یک ازمایش خلوص جسم را تعیین می‌کند.( در این مورد استسنائاتی هم وجود دارد )

 

روش میکرو

یک لوله موئین به طول 7 – 5 سانتی متر برداشته یک دهانه ان را با استفاده از شعله مسدود کنید.

نمونه جامد مورد نظر را کاملا پودر کرده و وارد لوله موئین کنید ( لوله موئین 5 – 7 سانتی متر پر شود )

لوله موئین را طوری به ترمومتر متصل نمایید که انتهای لوله و ترمومتر هم سطح باشند ( این کار را به کمک سیم یا حلقه نازک و کوچک لاستیکی انجام دهید ولی نباید در حمام قرار گیرد )

ترمومتر اماده شده را به کمک گیره و پایه طوری به حالت اویزان درون حمام قرار دهید که مخزن ترمومتر و ماده جامد درون مایع قرار گیرند.( مایع حمام معمولا از پارافین – گلی کول – گلیسیرین – اسید سولفوریک غلیظ که نقطه جوش بالایی دارند استفاده میشود)

سپس حمام را به ارامی حرارت دهید به طوری که ماکزیمم هر یک دقیقه دو درجه سانتیگراد بالا رود.دمای شروع نقطه ذوب و دمایی که در ان اخرین قسمت جامد دوب میگردد را یاداشت کنید.تفاضل این دو عدد را در اصطلاح دامنه ذوب می‌گویند.

گروه حفاظت از جنگل و مراتع این گروه در سال 1370 تأسیس شده و تحقیقات بنیادی و کاربردی را در زمینه‌های مختلف از قبیل بندپایان مفید، عوامل غیرزنده و زنده خسارت‌زا به جنگل‌ها و مراتع انجام می‌دهد این گروه با هدف حفظ تعادل پایدار و تنوع زیستی در گستره جنگل‌ها و مراتع ایران، تدوین برنامه‌های لازم برای حفظ عرصه‌های منابع طبیعی کشور را سرلوحه فعالیت‌ها

گروه حفاظت از جنگل و مراتع

این گروه در سال 1370 تأسیس شده و تحقیقات بنیادی و کاربردی را در زمینه‌های مختلف از قبیل بندپایان مفید، عوامل غیرزنده و زنده خسارت‌زا به جنگل‌ها و مراتع انجام می‌دهد. این گروه با هدف حفظ تعادل پایدار و تنوع زیستی در گستره جنگل‌ها و مراتع ایران، تدوین برنامه‌های لازم برای حفظ عرصه‌های منابع طبیعی کشور را سرلوحه فعالیت‌های تحقیقاتی خود قرار داده است. بدین منظور نخستین اقدام، انجام مطالعات فونستیک و شناخت روابط اکولوژیک حاکم بین اجزاء زنده و غیرزنده بوده است. مدیریت تلفیقی برای حفاظت و حمایت از اکوسیستم‌های مختلف جنگلی و مرتعی به ‌عنوان هدف نهایی این گروه محسوب شده و در راستای دستیابی به این اهداف طرح‌های تحقیقاتی مختلفی در سراسر کشور اجرا گردیده و یا در حال اجرا می‌باشد. در حال حاضر حدود 50 محقق در ستاد مؤسسه و مراکز تحقیقات استان‌های سراسر کشور فعالیت می‌نمایند.

گروه دارای سه واحد تخصصی بوده و اهداف آن از طریق این واحد ها تحقق می یابد:

◊ تحقیقات آفات جنگل و مرتع

وظایف و اهداف تحقیقاتی این واحد به شرح زیر می‌باشد:

• مطالعه بیولوژی و اکولوژی آفات جنگلها و مراتع.

• بررسی عوامل موثر در طغیان جمعیت بند پایان جنگلها و مراتع.

• بررسی نوسانات جمعیت آفات مهم بمنظور استفاده در برنامه های پیش آگاهی.• مدیریت کنترل آفات درختان سریع الرشد.

• مطالعه روی آفت کشهای کم خطر در جهت دستیابی به ترکیبات ایمن‎تر برای محیط زیست و اختصاصی‎تر برای آفات هدف.

• ‎بررسی روشهای سازگار با طبیعت برای کنترل آفات.

• جمع آوری، شناسایی و بررسی عوامل مولد محصولات فرعی جنگلها و مراتع.

 

• موزه بندپایان و جوندگان جنگلها و مراتع

این موزه در سال 1378 تاسیس گردید و نمونه های گردآوری شده در آن عمدتا مربوط به طرح ملی" فون حشرات جنگلها و مراتع ایران" و یا سایر طرحهای تحقیقاتی می باشد. تا کنون بیش از 30000 نمونه از راسته های مختلف حشرات که از عرصه جنگلها و مراتع کشور جمع آوری شده اند در این موزه نگهداری می شود که تعداد زیادی از آنها توسط محققین داخلی و خارجی، شناسایی شده‌اند.‎ جهت سهولت در مدیریت و ورود به اطلاعات کلکسیون یک برنامه نرم افزاری رایانه ای طراحی شده که در این برنامه اطلاعات جامعی مربوط به حشره مورد نظر، میزبانها, کانونهای استقرار، پراکنش و سایر اطلاعات منطقه ثبت شده است. این نرم افزار قادر است در کوتاهترین زمان اطلاعات مربوط به نمونه یا نمونه های مورد نظر در بانک را در قالب گزارشهای عمومی و تخصصی در اختیار قرار دهد.

◊ تحقیقات بیماریها و بهداشت جنگل و مرتع

وظایف و اهداف تحقیقاتی این واحد به شرح زیر می‌باشد:

• شناسایی عوامل بیماریزای جنگلها و مراتع.

• بررسی بیولوژی عوامل بیمارگر جنگل و مرتع.

• مطالعه روی زمینه های گسترش و اپیدمی شدن عوامل بیماریزای مهم و مخرب جنگلها و مراتع.

• بررسی قارچهای ماکروسکوپی جنگلها و مراتع ایران.

• بررسی عوامل پارازیت‎کننده و آنتاگونیست روی پاتوژنهای گیاهی.

• مطالعه عوامل غیر زنده و تأثیر گذار روی فیزیولوژی گیاهان و ایجاد خسارت روی آنها.

• بررسی نقش میکروارگانیسمهای همزیست با گیاهان (نظیر میکوریزها و ریزوبیومها) در پایداری گیاهان جنگلی و مرتعی.

مکان وقوع این زمینلرزه در حاشیه شمالی کپه داغ خاوری و در حد اوت 1917، شیروان ( Ms57 ) این زمینلرزه در ساعت 1300 (GMT ) روز 29 اوت با بزرگی Ms57 ، شدت اومرکز ی 3 ( مخرب)، شعاع گستره کلانلرزه ای 12 کیلومتر و شعاع دریافت پذیری 180 کیلومتر با اومرکز مهلرزه ای 3737N58O5E توسط امبرسز وملومیل ( 1982) گزارش شده است اومرکز زمینلرزه در 10 کیلومتری خاور

 

 موضوع :

نمونه هایی از

زمین لرزه های دستگاهی

9 نوامبر 1904، کلات نادری ( Ms=604 )

روزنامه ایران سلطانی ( سال 57- شماره 17 ) در تاریخ 14 رمضان 1322 قمری – 22 نوامبر 1904 ، در شرح حوادث ایالت خراسان و سیستان می نویسد: روز چهار شنبه غره رمضان دو مرتبه زلزله شدیدی حادث شد. ولی بحمدالله خرابی و خسارتی وارد نیامده است. این جنر شرح این زمینلرزه در مشهد است.

Atlas این زمینلرزه را در ساعت 03:28 (GMT ) با بزرگی 3.6 M و شدت Io=8-9 با او مرکز 36.6N-59.43 در 38 کیلومتری شمال – شمال باختر مشهد حد فاصل مشهد و چناران ( با ذکر خطا) گزارش کرده است.

امبرسز وملویل ( 1982) این زمینلرزه را در ساعت 03:28 (GMT) با بزرگی 6.4 Ms ،شدت 3 ( مخرب) و شعاع دریافت پذیری 430 کیلومتر با رومرکز مهلرزه ای 36.94N-59.FFE 70 کیلومتری شمال مشهد و 7 کیلومتری کلات نادری گزارش کرده اند.

( 2001) Amraseys ‌ مختصات رومرکز مهلرزه ای این زمینلرزه را به 34.10N-59.65E تصحیح کرده است که این نقطه در 15 کیلومتری شمال باختر کلات و 25 کیلومتری جنوب kaahkka ( قهقهه) در حاشیه مرز ایران و ترکمنستان قرار می گیرد.

گسل (؟) که از جنوب خاور دره گز آغاز و تا شمال کلات امتداد می یابد و در طول مسیر خود واحدهای (؟) را بریده و آبراهه ها را بصورت راستگرد جابجا نموده است ، (5/0 کیلومتر) درون گستره کلان لرزه ای این رویداد قرار می گیرد.

مکان وقوع این زمینلرزه در حاشیه شمالی کپه داغ خاوری و در حد فاصل پهنه چین و گسل خوره با پلت فرم توران قرار می گیرد. در این بخش گسلش راندگی علاوه بر امتداد لغز نیز گسترش یافته است.

17 آوریل 1907، کاکلی ( Ms=5.8 )

این زمینلرزه در ساعت 08:36 (GMT ) با بزرگی Ms5.8 و شدت 3 (مخرب ) با رومکز مهلرزه ای 37.74N-54.85E و شعاع گسترده کلانلرزه ای (ro ) 8 کیلومتر گزارش شده است ( امبرسزوملویل، 1982).

اومرکز زمینلرزه د ر38 کیلومتری شمال شیروان و در روستای کاکلی بر روی گسل بانمان واقع می شود.

29 اوت 1917، شیروان ( Ms=5.7 )

این زمینلرزه در ساعت 13:00 (GMT ) روز 29 اوت با بزرگی Ms5.7 ، شدت اومرکز ی 3 ( مخرب)، شعاع گستره کلانلرزه ای 12 کیلومتر و شعاع دریافت پذیری 180 کیلومتر با اومرکز مهلرزه ای 37.37N-58.O5E توسط امبرسز وملومیل ( 1982) گزارش شده است. اومرکز زمینلرزه در 10 کیلومتری خاور شیروان و حد فاصل شیروان و خارج قرار می گیرد.

24 اکتبر 1917، گرگان ( Ms=5.3)

زمینلرزه 24 اکتبر گرگان با بزرگی Ms=5.3 و شدت اومرکزی 2+ ( ویرانگر ) در ساعت 11:00 (GMT ) با رومرکز مهلرزه های 36.94N-54.31E ، شعاع گستره کلانلرزه ای 10 کیلومتر و شعاع دریافت پذیری 100 کیلو متر گزارش گردیده است

( امبرسز وملویل،1982). رومرکز مهلرزه ای د 15 کیلومتری شمال باختر گرگان در 20 کیلومتری خاور – شمال خاور بندر ترکمن واقع می شود. رومرکز زمینلرزه در زمینهای پست دشت گرگان و حاشیه خزر قرار می گیرد.

گستره کلانلرزهای این رویداد در جنوب باختر گستره کلانلرزه ای زمینلرزه 1470 گرگان ( جرجان ) ( Ms 5.5 ) قرار می گیرد.

28 نوامبر 1917 ، گلیان ( Ms =5.9 )

این زمینلرزه در ساعت 14:42 (GMT ) با بزرگی Ms5.9 و شدت 3 ( مخرب ) و رومرکز مهلرزه ای 37.18N-57.88E ، شعاع گستره کلانلرزه ای 20 کیلومتر و شعاع دریافت پذیری 170 کیلومتر توسط امبر سز وملویل ( 1982) گزارش شده است. رومرکز زمینلرزه در 25 کیلومتری جنوب شیروان ( گلیان ) و 35 کیلومتری شمال خاور اسیزاین قرار می گیرد.

Atlas این زمینلرزه را با بزرگی Ms 5.7 و رومرکز 36.50N-69.10E در 50 کیلومتری شمال باختر مشهد، 18 کیلومتری جنوب چناران گزارش کرده است. همچنین زمینلرزه دیگری در ساعت 17:43 (GMT ) 28 نوامبر با بزرگی Ms5.2 و رومرکز

تعداد صفحه: 30

نگاهی به معادن سنگ آهن مرکزی ایران بافق شهرستان بافق در ? 120?کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد دارای منابع زیر زمینی متنوعی است و از جمله مناطق معدن خیز کشور به شمار می‌رود سنگ آهن چغارت ، چاه گز و سه چاهون ، منگنز ناریگان ، فسفات اسفوردی ، سرب و روی کوشک و معدن مرمریت بیشه در ، از مهمترین معادن بافق هستند

نگاهی به معادن سنگ آهن مرکزی ایران - بافق

شهرستان بافق در ? 120?کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد دارای منابع زیر زمینی متنوعی است و از جمله مناطق معدن خیز کشور به شمار می‌رود.

سنگ آهن چغارت ، چاه گز و سه چاهون ، منگنز ناریگان ، فسفات اسفوردی ، سرب و روی کوشک و معدن مرمریت بیشه در ، از مهمترین معادن بافق هستند.

شرکت سهامی خاص معادن سنگ آهن مرکزی ایران در ? 10?کیلومتری شمال شرقی شهر بافق و در حاشیه مرکزی ایران قرار دارد.

این شرکت در سال ? 1350?برای اکتشاف و بهره‌برداری از کانسارهای آهن منطقه بافق توسط سازمان ذوب آهن ایران سابق تاسیس شد و هم اکنون یکی از واحدهای مهم زیر مجموعه شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و بزرگترین‌شرکت تولید کننده سنگ آهن دانه‌بندی و کنستانتره کشور است.

بلوک معدنی بافق با ذخیره بیش از یک سوم سنگ آهن کشور بعنوان مهمترین زون آهن دار ایران شناخته شده‌است.

به دنبال عملیات اکتشافی انجام شده ، از سال ? 1340?تاکنون در این منطقه بیش از ? 38?آنومالی آهن دار با ذخیره نزدیک به ? 1/7?میلیارد تن شناسایی شده که مهمترین آنها معادن چغارت ، سه چاهون، آنومالی شمالی، میشدوان و چاه‌گز هستند.

شرکت سنگ آهن مرکزی ایران ، بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن دانه بندی کشور طی ? 30?سال گذشته است که از سال ? 1350?عملیات استخراج سنگ آهن در معدن چغارت را آغاز کرد.

این معدن طی این مدت، سنگ آهن مورد نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان و برخی صنایع فولادسازی کشور را تامین کرده و از سال ? 80?تاکنون به جمع صادر کنندگان سنگ آهن پیوسته است.

هم‌اکنون از دو معدن "چغارت" و "سه چاهون" سالانه هشت میلیون تن سنگ آهن استخراج می‌شود که نیمی از آن سنگ آهن دانه‌بندی شده‌است و بطور مستقیم برای مصرف در کارخانه ذوب آهن اصفهان و صادرات استفاده می‌شود و مابقی نیز در کارخانه فرآوری چغارت به کنسانتره سنگ آهن تبدیل می‌شود.

* معدن چغارت با ذخیره زمین شناسی ? 207?میلیون تن در ? 10?کیلومتری شمال شرقی شهر بافق واقع شده و ارتفاع اولیه آن از سطح دریا ? 1286?متر بوده است.

ذخیره قابل استخراج این معدن ? 177/2?میلیون تن برآورد شده که ?95/6? میلیون تن آن به دلیل عیار بالا و فسفر پایین، پس از خردایش بصورت مستقیم قابل مصرف در کارخانجات فولاد است و مابقی آن برای پر عیارسازی به کارخانه فرآوری ارسال می‌شود.

عملیات بهره‌برداری از این معدن از شهریور سال ? 50?آغاز شد و تا پایان سال ? 85?بالغ بر ? 97?میلیون تن سنگ آهن از آن استخراج شده است.

عملیات استخراج در این معدن به صورت روباز و با استفاده از شاول‌های الکتریکی با حجم بیل هفت متر مکعب و کامیون‌های ? 32?و ? 65?تنی صورت می‌گیرد.

* معدن سه چاهون این معدن که در ? 47?کیلومتری شمال شرقی شهر بافق واقع شده از نظر زمین شناسی در سازندهای پرکامبرین پسین ایران مرکزی قرار داشته و منشاء آن آتشفشانی رسوبی است.

این معدن مشتمل بر دو آنومالی است که در فاصله سه کیلومتری یکدیگر قرار دارد و مجموع آنها دارای ? 144/5?میلیون تن ذخیره معدنی است که ? 95?میلیون تن آن با متوسط عیار آهن ? 37/2?درصد و فسفر هشت درصد، قابل استخراج است.

بهره‌برداری از این معدن در سال ? 1384?آغاز شد و طی برنامه‌ریزی انجام شده سالانه ? 3/4?میلیون تن سنگ آهن از آن استخراج و پس از خردایش در کارخانه سنگ شکن با ابعاد کوچکتر از ? 300?میلیمتر، توسط راه‌آهن به کارخانه فرآوری چغارت منتقل می‌شود.

عملیات اولیه طراحی معدن در سال ? 1970?میلادی توسط مهندسین مشاور شوروی سابق انجام شد و بر اساس طراحی‌های انجام شده ? 177?میلیون تن سنگ آهن از این معدن قابل برداشت خواهد بود.

* کارخانه فرآوری به منظور پر عیارسازی کانسنگ‌های پر فسفر چغارت و کم عیار سه چاهون ، کارخانه فرآوری با ظرفیت تولید سالانه ? 3/2?میلیون تن کنسانتره سنگ آهن احداث شده و تولید سنگ آهن دانه‌بندی شده هم چهار میلیون تن است.

این کارخانه که در سال ? 84?به بهره‌برداری رسید شامل دو خط تولید مستقل برای سنگ آهن کم عیار و پر فسفر چغارت و سنگ آهن کم عیار سه‌چاهون می‌باشد.

مقدار خوراک ورودی کارخانه برای هر دو خط تولید جمعا ? 5/7?میلیون تن در سال بوده و ظرفیت تولید هریک از خطوط تولید سالانه ? 1/6?میلیون تن کنسانتره است.

در این واحد ، سنگ آهن پرفسفر و کم عیار پس از خردایش در آسیابهای خود شکن و گلوله‌ای ، توسط دستگاههای جدایش مغناطیسی شدت پایین و بالا، پر عیار و آماده ارسال به واحدهای فولادسازی می‌شود.

طرح احداث کارخانه آگلومراسیون به ظرفیت ? 800?هزار تن و طرح آماده‌سازی و بهره برداری از آنومالی سه چاهون از جمله طرح‌های در دست اقدام در شرکت سنگ آهن مرکزی ایران - بافق است.

واحد نمونه کشوری در سال‌های ? 82 ، 80?و ? 83?صنعت برگزیده سبز در سال‌های ? 81?و ? 83?و صادرکننده نمونه سال ? 85?از جمله افتخارات معادن سنگ آهن مرکزی ایران- بافق است.

معدن سنگ آهن چغارت در فاصله 133 کیلومتری جنوب شرقی یزد و 13 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق واقع شده است. راه ارتباطی معدن به شهرستان بافق و یزد، جاده آسفالته و راه آهن است. این منطقه دارای آب و هوای خشک بوده و حرارت و گرمای تابستان حداکثر به 48 درحه سانتی گراد می رسد. به دلیل پتانسیل معدنی عظیم منطقه در تیرماه 1340 به دنبال بررسی های مقدماتی توسط مهندسین ایرانی و خارجی عملیات اکتشافی به صورت سیستماتیک شامل حفر چاه، تونل، ترانشه و مطالعات زمین شناسی و ژئوفیزیک بر روی کانسار انجام گرفت. عملیات اکتشافی تکمیلی در سال 1354 با ذخیره معادل 216 میلیون تن به پایان رسیده و گواهینامه کشف آن صادر شده است. بهره برداری از معدن فوق که نخستین معدن سنگ آهن ایران است، از سال 1350 توسط شرکت سنگ آهن مرکزی ایران آغاز گردیده است. این معدن از تاریخ شروع بهره برداری تا کنون، همه ساله سنگ آهن مورد نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان را در حد استانداردهای مورد قبول به شرح زیر تأمین نموده است:

نگاهی از نزدیک به کف اقیانوس با وجود اینکه بیشتردنیای ما زیراقیانوس قرار دارد، تا چند سال پیش اطلاعات انسان درمورد کف اقیانوسها کمترازآگاهی او از کر? ماه بود تصویری که انسان درمورد ناحیه وسیع زیردریا درذهن داشت، بیشتر تصورات غلطی براساس اسطوره ها، اطلاعات نادرست و به طورکلی عقاید بی اساس بود

نگاهی از نزدیک به کف اقیانوس

با وجود اینکه بیشتردنیای ما زیراقیانوس قرار دارد، تا چند سال پیش اطلاعات انسان درمورد کف اقیانوسها کمترازآگاهی او از کر? ماه بود. تصویری که انسان درمورد ناحیه وسیع زیردریا درذهن داشت، بیشتر تصورات غلطی براساس اسطوره ها، اطلاعات نادرست و به طورکلی عقاید بی اساس بود.

تا این اواخر، مردم معتقد بودند که کف اقیانوس کم و بیش مسطّح است، امّا به زودی پس ازجنگ جهانی اوّل، اختراعی به نام عمق یاب صوتی مناطق کشف نشده ی اعماق اقیانوس را درمعرض اکتشافات و نقشه برداریهای منظم و سازمان بندی شده قرار داد. عمق یاب صوتی وسیله ای است که صدایی مانند صدای« بیپ» ایجاد می کند و آن را به داخل آب می- فرستد و زمانی را که طول می کشد تا انعکاس آن به سطح آب بازگردد، اندازه می گیرد. بنابراین، تکنیسینها می توانند با اندازه گرفتن مدّت زمان دریافت انعکاس ازکف اقیانوس، به عمق آن پی ببرند.

کارمهم و قابل توجه عمق یاب صوتی، ارائه تصویرروشنی ازکف دریا به انسانها بود. تصویری که با آنچه ما تا به حال می اندیشیده ایم بسیارتفاوت دارد. این وسیله کشف کرده است که درمناطق تاریک بسیارعمیق، رشته کوههای عظیم و گودالهای ژرف، اتشفشانهای بلند و صخره های به هم پیچیده وجود دارد.

ما اکنون می دا نیم که کف اقیانوس به سه منطقه ی اصلی تقسیم شده است. منطقه ی اوّل پوسته‌ی قاره‌ای است: ناحیه ی مرزی کم عمقی در میان قاره ها و دریا که پراززندگی است. منطقه‌ی دوّم سرازیری قارّه ای است: جایی که خشکی به انتها می‌رسد و کف دریا ناگهان شیبی حدود سه کیلومتریا بیشتر پیدا می کند.

که سوی عمق واقعی اقیانوس فرو می رود سرانجام، کف اعماق اقیانوس قراردارد پوسته -های قارّه ای، بیشترسواحل کره ی زمین را دربرمی گیرند؛ به آرامی ازساحل دور می شوند و شیب پیدا می کنند و تا عمق حدود 150 متری پیش می روند. آنها زمانی خشکی بوده، امّا با بالا آمدن آب دریاها درهنگام ذوب شدن آخرین قطعات یخ، دردریا فرو رفته اند. کشف دندانهای فیل درکیلومترها دورازساحل، نشان می دهد که این موجودات 20000 سال پیش درجایی که اکنون دردریا قراردارد می زیسته اند. درخارجی ترین لبه ی پوسته های قارّه ای، کف اقیانوس ناگهان مانند ریل قطار شهربازی کودکان شیب تندی پیدا می کند و حدود سه تا پنج کیلومتری پیش می رود. این شیبها برجسته ترین طرح کلّ کره ی زمین است. جایی که کوهها به ساحل فشارمی‌آورند و هیچ پوسته ای وجود ندارد- مانند ساحل شیلی- شیب عمودی حدود 8 کیلومتراز سطح تا عمق آب ارتفاع پیدا می کند.

دردامنه ی شیبهای قارّ ای، کف اعماق اقیانوس آغازمی شود. این ناحیه بزرگترین ناحیه اقیانوس را تشکیل می دهد، زیرا پنج هفتم کلّ سطح دریاها را تشکیل می دهد که نیمی ازکلّ سطح کره ی زمین است. دراین ناحیه ی عظیم است که دانشمندان، با استفاده ازوسایل پیشرفته ای که برای تحقیقات اعماق اقیانوسها طرّاحی شده است، درچند ساله ی اخیرکشفیات شگفت آور بسیاری در مورد سطح کره ی زمین انجام داده اند.

اوّلین کشف وقتی صورت گرفت که اقیانوس شناسان دریافتند که بسیاری ازقله ها، کوههای مخروطی، سلسله جبالها، و صخره هایی که ازعمق اقیانوسها پدیدارشدند. طی قرنها بدون تغییرباقی مانده اند درکف اقیانوس آرام صخرههای وجود دارد که ارتفاع آن 800 الی 1600 متر طول آن نزدیک به 500 کیلومتراست.

این صخره آنچنان تیزودندانه داراست که گویی همین دیروزازبستردریا بیرون آمده، درصورتی که قدمتی یک میلیون ساله دارد علّت اینکه این صخره چنین جوان به نظرمی رسد (ازلحاظ اصطلاح ژئولوژیکی) این است که نیروهایی که درروی خشکی موجب فرسایش کوهها می شوند، در عمق اقیانوس وجود ندارند. زیر آب نه بادی است، نه یخ بندانی و نه بارانی که عمل فرسایش را انجام دهد.

جنبه های بسیاردیگرعمق اقیانوس نیزاخیراً کشف شده است. که سواحل غوطه ورقابل ملاحظه ای وجود دارند و به نظرمی رسد زمانی بخشی ازتوده های خشکی قارّه ای بوده اند امّا به گونه‌ای جدا شده اند.

مشهورترین نمونه ی آن، ساحل« گالیسی» ( یک برآمدگی نوک پهن در750 متری آبهای ساحل اسپانیا ) است. وجود این برآمدگی درآن محل این اندیشه را تقویت کرد که دانشمندان سرانجام خشکی افسانه ای گمشده ی « آتلانتیس » را یافته اند طبق افسانه ها، آتلانتیس که زمانی محل سکونت تمدّنی ثروتمند بود، پس ازیک زمین لرزه ی مصیبت بار، دراقیانوس فرو رفت. به هرحال نمونه هایی ازخاک ساحل گالیسی، مورد مطالعه قرارگرفته و هیچ نشانه ای ازوجود جانوران هوازی درزمانهای قبل درآن یافت نشده است.

چون امکان کشف قارهّ های گمشده هرگز وجود ندارد دانشمندان توجّه خود را روی قارّه های واقعی متمرکز ساخته اند تا بفهمند که چه تغییراتی کرده اند. درسال 1359 درنمونه هایی که ازکف اقیانوس دورازساحل امریکای جنوبی گرفته شد، لایه ای ازخاکسترسفید آتشفشانی مشاهده گردید که حاوی موادّ گرانیتی( سنگ خارا ) بود.

ازآنجایی که موادّ گرانیتی معمولاّ درپوسته ی زمین زیردریا پیدا نمی شود، دانشمندان حدس زدند که دردوران ما قبل تاریخ انفجاری عظیم درکوههای خشکی( احتمالاّ کوههای آند ) روی داده و موادّ مذاب حامل موادّ گرانیتی درمحوطه ای بیش ازدهها هزارکیلومتر ازخشکی و دریا پیش رفته است.

کشفیّات اینچنینی، دانشمندان زمین شناس و پژوهشگران علم جغرافیا را به کشفیّات تازه تری درمورد سنّ زمین و شناسایی هرچه بیشتررشته کوههای وسط اقیانوسها هدایت می کند. این کشفیاّت مقدمه ای جهت شناخت موادّ ارزشمند درون زمین است و دانشمندان تاکنون به پیشرفتهای قابل توجّهی دراین زمینه دست یافته اند.

یکی ازکارشناسان معروف زمین شناسی درباره ی اهمّیت این پژوهشها می گوید:

انواع هوازدگی هوازدگی را با توجه به نوع تغییراتی که در سنگ صورت می‌گیرد به انواع مکانیکی و شیمیایی تقسیم می‌کنند هوازدگی مکانیکی در هوازدگی مکانیکی هیچ تغییری در ترکیب شیمیایی سنگ صورت نمی‌گیرد بلکه سنگها تحت تاثیر یک سری از عوامل فیزیکی به قطعات کوچکتر تقسیم می‌شوند بر اثر خرد شدن سنگها سطح جانبی قطعات زیادتر شده و در نتیجه برای این عوا

هوازدگی

انواع هوازدگی

هوازدگی را با توجه به نوع تغییراتی که در سنگ صورت می‌گیرد به انواع مکانیکی و شیمیایی تقسیم می‌کنند.

هوازدگی مکانیکی

در هوازدگی مکانیکی هیچ تغییری در ترکیب شیمیایی سنگ صورت نمی‌گیرد بلکه سنگها تحت تاثیر یک سری از عوامل فیزیکی به قطعات کوچکتر تقسیم می‌شوند. بر اثر خرد شدن سنگها سطح جانبی قطعات زیادتر شده و در نتیجه برای این عوامل عبارتند از : یخبندان ، انبساط حاصل از برداشته شدن بار فوقانی ، انبساط حرارتی و فعالیت موجودات زنده.

هوازدگی شیمیایی

در هوازدگی شیمیایی ساختمان داخلی کانیها بر اثر افزایش یا کاهش عناصر تغییر می‌کند. در واقع در این نوع هوازدگی ترکیب شیمیایی سنگها تغییر می‌کند. در هوازدگی شیمیایی آب مهمترین عامل به شمار می‌رود. ولی لازم به ذکر است که آب خالص غیرفعال بوده و نمی‌تواند هیچ تغییری در سنگها ایجاد کند. افزایش مقدار کمی از مواد محلول می‌تواند آب را فعال سازد. اکسیژن و دی‌اکسید کربن محلول در آب باعث ایجاد تغییرات اساسی در سنگها می‌شوند.

سرعت هوازدگی سنگها به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله این عوامل می‌توان به اندازه ذرات کانیهای سازنده سنگ و عوامل آب و هوای محیط را نام برد. هر چقدر اندازه کانی کوچکتر باشد سطح موثر آنها زیادتر بوده و در نتیجه سریعتر تحت تاثیر عوامل هوازدگی ، تجزیه می‌شوند. جنس کانیهای سازنده سنگ اثر بسیار مهمی در هوازدگی دارد به عنوان مثال سنگهای گرانیتی بسیار مقاوم تر از سنگ مرمر هستند، زیرا مرمر از کلسیت ساخته شده که به آسانی حتی در محلول اسیدی ضعیفی نیز حل می‌شود.ترتیب هوازدگی کانیهای سیلیکاته مطابق ترتیب تبلور آنهاست. کانیهایی که زودتر از همه تبلور می‌نمایند یعنی در درجه حرارت و فشارهای زیادتری بوجود می‌آیند، نسبت به کانیهایی که بعدا متبلور می‌شوند در سطح زمین پایداری کمتری دارند. زیرا شرایط تشکیل آنها با شرایط سطح زمین بسیار متفاوت است.

عوامل آب و هوایی ، بویژه رطوبت اهمیت ویژه‌ای در سرعت هوازدگی سنگها دارد. بهترین محیط برای هوازدگی شیمیایی آب و هوای گرم و فراوانی رطوبت است. در نواحی قطبی و در عرضهای جغرافیایی بالا چون برودت هوا ، رطوبت مورد نیاز برای هوازدگی را به صورت یخ در می‌آورد لذا هوازدگی شیمیایی در این نواحی بی‌تاثیر است. در نواحی خشک نیز به علت وجود رطوبت کافی هوازدگی شیمیایی نقش نداد.

هوازدگی و نهشته‌های معدنی

هوازدگی در ایجاد بعضی از نهشته‌های معدنی مهم نقش دارد، زیرا عناصر فلزی پراکنده در سنگ مادر را در یک جا جمع می‌کند. به چنین نقل و انتقالی غالبا غنی شدگی اطلاق می‌شود. غنی شدگی به دو طریق انجام می‌شود. در روش اول هوازدگی شیمیایی به همراه آب نفوذی موادی را که مناسب نیستند از سنگ در حال تجزیه جدا می‌کنند. لذا این عناصر مطلوبی که تراکم آنها در افق نزدیک سطح زمین کم می‌باشد به اعماق برده شده و با رسوب مجدد تمرکز آنها افزایش می‌یابد.